เทคโนโลยียังคงเปลี่ยนแปลงวิธีที่เราสัมผัสโลกรอบตัวเรา รวมถึงวิธีที่เราสำรวจศิลปะ ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม นวัตกรรมที่น่าตื่นเต้นที่สุดอย่างหนึ่งคือประสบการณ์พิพิธภัณฑ์เสมือนจริง ซึ่งช่วยให้ผู้เยี่ยมชมสามารถเยี่ยมชมนิทรรศการและหอศิลป์ได้จากทุกที่ในโลกโดยใช้เทคโนโลยีความจริงเสมือนและความจริงเสริม เทคโนโลยีสมัยใหม่ที่ถูกนำมาใช้ในพิพิธภัณฑ์เสมือนจริงมีหลากหลาย
เทคโนโลยีโลกเสมือนจริงและความเป็นจริงเสริมกำลังเข้ามามีบทบาทสำคัญในการปฏิวัติประสบการณ์การเยี่ยมชมพิพิธภัณฑ์ ทำให้การเรียนรู้เป็นเรื่องที่น่าตื่นเต้นและเข้าถึงได้ง่ายขึ้นสำหรับทุกคน ไม่ว่าจะอยู่ที่ใดในโลก เทคโนโลยีสมัยใหม่ที่ถูกนำมาใช้ในพิพิธภัณฑ์เสมือนจริงมีหลากหลาย ดังนี้:
1. Virtual Reality (VR) – ความเป็นจริงเสมือน:
พิพิธภัณฑ์เสมือนจริง 360 องศา: เป็นการจำลองห้องจัดแสดงและสภาพแวดล้อมภายในพิพิธภัณฑ์แบบ 360 องศา ผู้ชมสามารถสวมแว่น VR (เช่น Meta Quest 3, Apple Vision Pro) หรือเข้าชมผ่านหน้าจอคอมพิวเตอร์/สมาร์ทโฟน เพื่อเดินสำรวจและชมวัตถุจัดแสดงได้ราวกับอยู่ในสถานที่จริง ตัวอย่างเช่น พิพิธภัณฑ์วาติกัน, กรมศิลปากร Smart Museum, หรือ องค์การพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ (อพวช.) Virtual Futurium
ประสบการณ์ VR แบบดื่มด่ำ: นอกจากการเดินชมแล้ว VR ยังสามารถพาผู้เข้าชมไปสู่โลกเสมือนจริงที่สร้างขึ้นมาโดยเฉพาะ เช่น การย้อนอดีตไปชมเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์, การเดินทางไปยังสถานที่ที่เข้าถึงได้ยาก, หรือการสำรวจโครงสร้างภายในของวัตถุโบราณ ทำให้การเรียนรู้เป็นเรื่องที่น่าตื่นเต้นและมีชีวิตชีวา
2. Augmented Reality (AR) – ความเป็นจริงเสริม:
AR ผ่านสมาร์ทโฟน/แท็บเล็ต: ผู้เข้าชมสามารถใช้กล้องของอุปกรณ์พกพาไปส่องที่วัตถุจัดแสดง แล้วจะมีข้อมูล รูปภาพ 3 มิติ วิดีโอ หรือแอนิเมชั่นปรากฏขึ้นมาทับซ้อนบนภาพจริง ช่วยเพิ่มรายละเอียดและมิติในการรับชม ตัวอย่างเช่น การแสดงข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับวัตถุ, การจำลองให้เห็นสภาพเดิมของโบราณสถาน, หรือการมีตัวละครไกด์เสมือนจริงมาเล่าเรื่อง
AR ผ่านแว่นตา AR (AR Glass): เป็นเทคโนโลยีที่ล้ำหน้ายิ่งขึ้น ทำให้ผู้สวมใส่สามารถเห็นภาพเสมือนที่ซ้อนทับอยู่บนโลกจริงได้โดยตรง โดยไม่ต้องถืออุปกรณ์ใดๆ ทำให้ได้รับประสบการณ์ที่ราบรื่นและเป็นธรรมชาติยิ่งขึ้น ตัวอย่างเช่น พิพิธภัณฑ์มาดามทุซโซ สาขาวอชิงตัน ดีซี ที่ใช้แว่น AR ในการนำเสนอเรื่องราวและเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์
AR Code: การใช้ QR Code ที่เมื่อสแกนแล้วจะปรากฏวัตถุ 3 มิติ หรือเนื้อหา AR ที่เกี่ยวข้องขึ้นมา สามารถใช้ได้กับโบรชัวร์ โปสเตอร์ หรือสื่อส่งเสริมการขายต่างๆ
3. Metaverse (เมตาเวิร์ส):
แนวคิดของ Metaverse คือการสร้างโลกเสมือนจริงที่ผู้คนสามารถโต้ตอบกันและทำกิจกรรมต่างๆ ได้เสมือนจริง ซึ่งพิพิธภัณฑ์ก็สามารถเป็นส่วนหนึ่งของ Metaverse ได้ ทำให้ผู้คนจากทั่วทุกมุมโลกสามารถมาเยี่ยมชม พบปะ และร่วมกิจกรรมต่างๆ ภายในพิพิธภัณฑ์เสมือนได้พร้อมกัน โดยอาจมีการใช้สินทรัพย์ดิจิทัลอย่าง NFT (Non-Fungible Token) ในการซื้อขายหรือแสดงความเป็นเจ้าของผลงาน
4. เทคโนโลยี 3D อื่นๆ:
การสร้างแบบจำลอง 3 มิติ (3D Modeling): การแปลงวัตถุจริงให้เป็นโมเดล 3 มิติแบบดิจิทัล ซึ่งมีความละเอียดและแม่นยำสูง สามารถนำไปใช้ในพิพิธภัณฑ์เสมือนจริง หรือใช้ในการวิเคราะห์และอนุรักษ์วัตถุโบราณ
การพิมพ์ 3 มิติ (3D Printing): ช่วยในการสร้างแบบจำลองวัตถุที่เปราะบางหรือหายากได้อย่างแม่นยำ ทำให้ผู้ชมสามารถสัมผัสหรือศึกษาได้ใกล้ชิดขึ้น โดยไม่ต้องกังวลเรื่องความเสียหายของวัตถุจริง
5. เทคโนโลยี Interactive และ AI:
จอสัมผัส (Interactive Displays) และแอปพลิเคชัน: ทำให้ผู้เข้าชมสามารถโต้ตอบกับเนื้อหาได้โดยตรง เช่น การเลือกดูข้อมูลเพิ่มเติม, การเล่นเกมเกี่ยวกับนิทรรศการ, หรือการสร้างสรรค์ผลงานของตัวเอง
ปัญญาประดิษฐ์ (AI): AI สามารถช่วยเสริมประสบการณ์การเยี่ยมชมพิพิธภัณฑ์ได้หลายด้าน เช่น การให้คำแนะนำส่วนบุคคล, การวิเคราะห์ข้อมูลพฤติกรรมของผู้เข้าชมเพื่อปรับปรุงประสบการณ์, หรือการสร้างไกด์นำชมเสมือนจริงที่สามารถโต้ตอบกับผู้คนได้
ประโยชน์ของการนำเทคโนโลยีโลกเสมือนมาใช้ในพิพิธภัณฑ์:
เพิ่มการเข้าถึง: ผู้คนจากทั่วโลกสามารถเข้าชมพิพิธภัณฑ์ได้ทุกที่ทุกเวลา โดยไม่จำเป็นต้องเดินทาง
สร้างประสบการณ์ที่ดื่มด่ำและน่าสนใจ: ทำให้การเรียนรู้ไม่น่าเบื่อ และกระตุ้นความสนใจของผู้คนทุกเพศทุกวัย
อนุรักษ์และเผยแพร่ข้อมูล: ช่วยในการจัดเก็บข้อมูลวัตถุโบราณในรูปแบบดิจิทัล และเผยแพร่ความรู้ได้อย่างกว้างขวาง
ลดข้อจำกัดด้านพื้นที่และวัตถุ: สามารถจัดแสดงวัตถุที่มีจำนวนมาก หรือวัตถุที่เปราะบางยากต่อการขนย้าย/จัดแสดงจริง
เทคโนโลยีเหล่านี้กำลังเปลี่ยนโฉมหน้าของพิพิธภัณฑ์ให้กลายเป็นแหล่งเรียนรู้ที่ทันสมัยและตอบโจทย์ความต้องการของผู้คนในยุคดิจิทัลได้อย่างแท้จริง