เทคโนโลยีโดรนการบินนอกสายตา หรือ BVLOS เป็นเทคโนโลยีสมัยใหม่ที่มีศักยภาพสูงในการพลิกโฉมอุตสาหกรรมและบริการต่างๆ อย่างกว้างขวาง โดยหลักการคือการที่นักบินโดรนสามารถควบคุมโดรนได้แม้ว่าจะมองไม่เห็นตัวโดรนด้วยตาเปล่าก็ตาม ซึ่งแตกต่างจากการบินโดรนแบบ VLOS ที่ผู้ควบคุมต้องมองเห็นโดรนตลอดเวลา
หลักการทำงานของ BVLOS
การบินแบบ BVLOS จำเป็นต้องอาศัยเทคโนโลยีและระบบที่ซับซ้อนหลายอย่างเพื่อความปลอดภัยและความน่าเชื่อถือ:
ระบบตรวจจับและหลีกเลี่ยง : เป็นหัวใจสำคัญของ BVLOS ช่วยให้โดรนสามารถตรวจจับสิ่งกีดขวางอื่นๆ ในอากาศ (เช่น เครื่องบินลำอื่น นก หรือสิ่งก่อสร้าง) และทำการหลีกเลี่ยงได้โดยอัตโนมัติ โดยอาจใช้เซ็นเซอร์หลายประเภท เช่น กล้อง, เรดาร์, และเทคโนโลยี AI/Machine Learning ในการประมวลผลข้อมูล
ระบบสื่อสารที่เสถียร : การเชื่อมโยงสัญญาณระหว่างโดรนกับสถานีควบคุมภาคพื้นดินต้องมีความเสถียรสูงและมีระยะครอบคลุมที่กว้าง อาจใช้การสื่อสารผ่านเครือข่ายเซลลูลาร์ (4G/5G), ดาวเทียม, หรือคลื่นวิทยุเฉพาะ
ระบบนำทางและควบคุมอัตโนมัติ : ระบบควบคุมการบินขั้นสูงที่ช่วยให้โดรนสามารถบินตามเส้นทางที่กำหนด รักษาเสถียรภาพ และทำการตัดสินใจในภารกิจที่ซับซ้อนได้
ระบบระบุตัวตนระยะไกล : เป็นสิ่งจำเป็นในการระบุตัวตนโดรนที่บินอยู่ เพื่อความปลอดภัยและง่ายต่อการบริหารจัดการน่านฟ้า
ประโยชน์ของเทคโนโลยี BVLOS
เพิ่มระยะการปฏิบัติงาน: โดรนสามารถบินได้ไกลขึ้น ครอบคลุมพื้นที่ได้กว้างขึ้นมาก ทำให้เหมาะสำหรับภารกิจที่ต้องการครอบคลุมพื้นที่ขนาดใหญ่ เช่น การตรวจสอบโครงสร้างพื้นฐานระยะไกล (ท่อส่งน้ำมัน, สายส่งไฟฟ้า), การสำรวจพื้นที่, หรือการเกษตรขนาดใหญ่
เพิ่มประสิทธิภาพและลดต้นทุน: สามารถใช้โดรนเพียงลำเดียวครอบคลุมพื้นที่ได้มากขึ้น ลดความจำเป็นในการใช้บุคลากรภาคพื้นดินจำนวนมาก หรือลดการใช้เครื่องบิน/เฮลิคอปเตอร์ที่มีต้นทุนสูง
เพิ่มความปลอดภัย: โดรนสามารถเข้าถึงพื้นที่อันตรายหรือยากลำบากที่มนุษย์เข้าถึงได้ยาก ทำให้ลดความเสี่ยงต่อบุคลากร
การเก็บข้อมูลที่ดีขึ้น: สามารถเก็บข้อมูลที่มีความละเอียดสูงและต่อเนื่องได้ในระยะทางที่ไกลกว่า
ขยายขอบเขตการใช้งาน: เปิดโอกาสให้โดรนถูกนำไปใช้ในงานที่ซับซ้อนและหลากหลายขึ้น เช่น
การส่งสินค้าและพัสดุ: การจัดส่งสินค้าไปยังพื้นที่ห่างไกลหรือในเขตเมืองที่การจราจรหนาแน่น
การตรวจสอบโครงสร้างพื้นฐาน: ตรวจสอบสายส่งไฟฟ้า ท่อก๊าซ สะพาน หรือเขื่อน
การเกษตรแม่นยำ: ตรวจสอบสุขภาพพืช, การฉีดพ่นปุ๋ย/ยาฆ่าแมลงในพื้นที่ขนาดใหญ่
การตอบสนองเหตุฉุกเฉิน: การค้นหาและกู้ภัย, การประเมินสถานการณ์ภัยพิบัติ, การส่งสิ่งของจำเป็น
การเฝ้าระวังและความมั่นคง: การลาดตระเวนชายแดน, การรักษาความปลอดภัยพื้นที่สำคัญ
ความท้าทายของเทคโนโลยี BVLOS
กฎระเบียบ: เป็นความท้าทายที่สำคัญที่สุด เนื่องจาก BVLOS มีความเสี่ยงด้านความปลอดภัยสูงกว่าการบินแบบ VLOS ทำให้หน่วยงานกำกับดูแลการบินทั่วโลก (เช่น FAA ในสหรัฐอเมริกา) ต้องกำหนดกฎระเบียบที่เข้มงวดและออกใบอนุญาตเฉพาะ ซึ่งเป็นกระบวนการที่ซับซ้อนและใช้เวลานาน
เทคโนโลยี: ต้องพัฒนาระบบ DAA, การสื่อสาร, และระบบอัตโนมัติให้มีความน่าเชื่อถือและแม่นยำสูง
ความปลอดภัย: การป้องกันการชนกับอากาศยานอื่น, การทำงานผิดพลาดของระบบ, และการจัดการกับสถานการณ์ฉุกเฉิน
ความเป็นส่วนตัวและความมั่นคงของข้อมูล: การเก็บและส่งข้อมูลจำนวนมากทำให้เกิดความกังวลด้านความเป็นส่วนตัวและการรักษาความปลอดภัยของข้อมูล
การยอมรับจากสาธารณะ: การสร้างความเข้าใจและความไว้วางใจจากประชาชนต่อการใช้โดรนในภารกิจ BVLOS
สถานการณ์ BVLOS ในประเทศไทย
ปัจจุบัน กฎระเบียบของประเทศไทยที่ออกโดยสำนักงานการบินพลเรือนแห่งประเทศไทยยังคงจำกัดการบินโดรนส่วนใหญ่ให้อยู่ใน ระยะสายตา โดยมีข้อกำหนดหลักๆ ดังนี้:
โดรนที่มีกล้องหรือน้ำหนักมากกว่า 2 กิโลกรัมต้องลงทะเบียน
ผู้ควบคุมโดรนต้องมองเห็นโดรนตลอดเวลา
ห้ามบินโดรนใกล้บุคคล ยานพาหนะ สิ่งปลูกสร้าง หรืออาคารในระยะ 30 เมตร
ห้ามบินในเขตหวงห้ามโดยไม่ได้รับอนุญาต
ห้ามบินสูงเกิน 90 เมตร
ห้ามบินในรัศมี 9 กิโลเมตรรอบสนามบินโดยไม่ได้รับอนุญาตพิเศษ
เทคโนโลยีโดรน BVLOS ถือเป็นก้าวสำคัญในการปฏิบัติการบินไร้คนขับ ด้วยการทำให้เที่ยวบินยาวนานขึ้น ฉลาดขึ้น และปลอดภัยขึ้น นวัตกรรมสมัยใหม่นี้จึงพร้อมที่จะปฏิวัติวิธีการจัดการทรัพยากร การตอบสนองต่อเหตุฉุกเฉิน และการจัดส่งสินค้า โดยไม่จำเป็นต้องเห็นโดรนบนท้องฟ้าเลย อย่างไรก็ตาม มีการพูดถึงและศึกษาความเป็นไปได้ในการนำเทคโนโลยี BVLOS มาใช้ในประเทศไทยในอนาคต โดยเฉพาะอย่างยิ่งในภาคอุตสาหกรรมและบริการที่มีความจำเป็นสูง เช่น การตรวจสอบโครงสร้างพื้นฐานขนาดใหญ่ หรือการขนส่งในพื้นที่ห่างไกล ซึ่งหากมีการผ่อนปรนกฎระเบียบและพัฒนาระบบรองรับ เทคโนโลยี BVLOS ก็จะมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาประเทศต่อไป